Ka rak ruahning kaa palh

Mi zei poah nih zeibantuk thil kong poah ah khin kan hmuhton taktak hlan i rak ruah chung ciami (presumption) kan ngei dih cio. 

Kan hmuh kan ton taktak tikah kan rak ruah cia bantuk tein a simi thil tampi a um bantuk in kan rak ruah phak leng tiang a rak simi le kan ruah ning bantuk a si dih lo mi zong tampi a um ve tawn (kan theih dih ciami si ko nain).

Hollywood (California)

2019 kum thok kaa ah tu kum chung ka tlawn duhmi ram pawl “list” ka rak tuah. 
Ka phak khawh lai le phak khawh lai lo tuak lo pi khin! 

Sinain United States (US) cu 2019 chung tlawn dingah ka rak telh lo.

Ruahlopiin chungkhar timhtuahnak he US kal ding a hun si. Visa interview ka phit hlan ah cun “visa ka ngah te le kal, ngah te lo le Okay” tiphun khin ka lungtur lem lo. 

Visa fee $ 160 sungh ding cu ka ui tuk ti leng cu. 

Visa interview kan phi, kan mit kan hmaikaa te ah visa an hun sungh thluahmah ceo khin ka thintur hram aa thok. US Embassy, Yangon i interview a kan tuah tu Consular pa nih “your visa is approved!” ati ah khan “Thank you so much” tiah thang taktak in ka au manh hmanh kaa thei lo. 

Counter kha thlalang in i kham hlah seh law, zuanhnawh i “kuh” ka ngamh.

Pheh lo ten vawleicung ram tha, ram minthang bikmi phanh ding cu ka rak duh tuk ta. Ka rak i ruahchan ngam rih lo bia khi a rak si deuh.  

New York Timesquare (New York City)

Hollywood movies and American TV series a zoh ngaimi kei ka ca chinchin ah cun Movie chung lawngin hmuh pengmi a tak ah va hmuh ding khi!

Hong Kong in Seattle kan vun ttum i ka mitthli tlak kha ka mawh naisai lo kaa ti.

United States chung, State 50 ah vanlawng kaa dinh (transit) nak le motor in ka pal pahmi state pawl rel lo in a tlawn te in ka tlawnmi State 11 asi. Kaa lunghmuih taktak. Ka siaherh mi a dihlak in ka hmuh ta dih cikcek! A hmasabik ah kum caan saupi aa tong ti lo mi ka chungle, ka unau cingla rualchan le hawikom tete umnak state ka pal dih ngawt. 

HOME @Lewisville, Texas

Hmun le hma ka kalmi ah kaa lunghmuih khunmi Washington, District of Comlumbia (DC), Hollywood minthang pawl umnak Los Angeles (California), New York City (New York) le an zaan zong chun tlukin a ceumi Las Vegas (Nevada). Cun Houston, Texas i Lakewood Church (Pastor Joel Osteen Biakinn) kaa pumh mi le NASA Space Center ka kalmi. Kha tluktluk in mit tha a dam termi khuadawh Lehi (Utah) zong kha.

Ka kal duhnak poah a ka kal pi tu KATA le hnahnawh ka pekmi ka chungkhar, unau, hawikom, pumpak cio nan cungah lawmhbia chim zia ka thiam lo. Hla in phuah hauh dawh dang si!

Ka herhmi chim lo, ka duhmi poah nan ka cawkpiak dih cikcek. 

Lincoln Memorial (Washington DC)

Hmuh le tonmi liangluang, tial dih ah cun a tam tuk!

Cu caah, ka rak ruahning ka palhmi thil phunhnih lawng tial deuh ning.

(1) Nothing is for free

“Zei thil hmanh a lak (free) in kan ngah khawh mi a um lo” timi hi Delhi ka um lio ah ka hawipa he kan rak i el lengmang mi a si. Tahchunnak a rak laakmi cu “lamkam ah free in pekmi rawl hmanh khi na va kal i na va laak a hau, na thabaatnak (sacrifice nak) aa tel a hau hrimhrim” a rak ti. Ka rak cohlang kho bak lo nain US ka phanh hnu ah ka fiang.

Kan chungle cio ramdang an rak phak bak in khan Lairam um Laimi zong phaisa lei kan harsatnak zor hram aa thok ve. Ramleng um nih hetchet an ttuan i phaisa an kan kuat. Kan sining tampi aa thleng. Ramleng um kan u-nau zong an baa nain an i lunghmuih i ramchung lei zong kan i nuam deuh tuk ve. Nain zeithil hmanh hi a lak in ngahmi a rak um lo. Chungkhar khar khat pawcawmnak caah “Pa bik” lawng nih rian a tuan ah cun chungkhar caah tlamtling kho men nain chungkhat cingla kuat dingah a hlei kho ti lo. Fa le “mi inn” ah maw, “mah inn ah tawh hrenh kanh” in maw chiah taak an hau cang. Zaangfak taktak khi ansi kati. 

Nu le nih umpi mi ngakchia le riantuan taakmi ngakchia cu zoh ah khin an i dang deuh hrim ko. Ngakchia/mino cheukhat cu lam dang pial sualmi tam ngai an um tiah theih a si. Indiana Chin Baptist Church (ICBC) pumh lio ah Dr. S. Hre Kio nih Lai mino chungin misualbu (gangster) ah lutmi an tam ngai nak kong a chimmi theih tikah ngaihchia ngai a si. Ka damh khawh tawk ah ngakchia lam tha lo lei a pialmi tam deuh hi “nu le pa” nih riantuan taakmi an si deuh ko rua. Cucaah, ramdang in a lak (free) in phaisa an rak kan kuat ah khan kan sunghmi (sacrifice) a rak um taktak ko. Ngakchia chimh ngai ko ding le mino, nu le pa cawnpiaknak tha tangah a um kho dingmi kan rak sung diam hna. 

(2) Ramdang chuak/tthang Laiholh an thiam set lomi

2017 ah si ko rua dah! Kan innpa hna US ah kum caan saupi an um hnu ah Christmas hmang dingin an chungkhar in an rak tlung. An fanu Laiholh a thiam set lo caah Laitlang ah cun ho he hmanh aa chawnbia kho lo. Sau nawn bia ka ruah hnu ah tihin a rak ka chimh, “Everyone hates me (hopoah nih an ka huat dih)” tiah.

Ka lung a rak nuam lo tuk nain ka lungthli khin a nu le a pa ka rak mawhchiat hna. “Fa le hmanh Laiholh thiam ter lo cu” ti phun khin.  Ka phanh hnu ah ka fiang; sianginn kai caan ah kai (mirangholh an va holh), TV an zohmi ah mirang holh, nu le pa nih riantuan taak mi chinchin cu Laiholh holhnak um ti lo. Laiholh a thiam ko mi ngakchia hmanh khi kan Laiholh holh daan aa lawh lo tikcun ka chim duhmi an fiang kho colh lo. An mawh bak lo, Laiholh an holh khawhnak hmun pei a tlawm tuk cu.

Note: Mipem (diaspora) hna sining fiang tein ka va cawn. A langhlat i fale Laiholh thiam lo cu “nu le pa santlaih lo si” tiah ka chim lo nain ka ruah tawnmi kha ka rak i palh diam. Fale Laiholh thiam ter bak ding, nain an sining taktak thei set lo i biachim/khuaruah i fawih tuk kha a rak poi ngai ve.

“Na phanh balnak ram pawl ah khoi kaa dah naa nuamh bik?” tiah nan ka halmi, kan leh duh lo mi hna kha, kaa hin kan leh hna.

“US hen ta”. Ramdang ka kal balnak pawl he aa lo bak lo. Inn phanmi ka lo (I feel like home). 

Mah belte, state pakhat hnu pakhat ka tlawn i ka tlun poah ah ka naule (or fale) nih an ka ttah peng, ngakchia nih ik dihlak in an ka ttah ah khan US ka kal kaa ngaihchih bik ko rua!)

 Esther le Naomi

Tonthannak caantha um hram ko seh!